ფული, რომელსაც სუნი არ აქვს
სოციალური მედიაში ინფორმაციის შემქმნელები არა მხოლოდ ჟურნალისტები, არამედ თითოეული მომხმარებელია, რის გამოც გადაუმოწმებელი და დაუზუსტებელი ინფორმაცია სხვადასხვა თემაზე სწრაფად ვრცელდება.
ამას ხელს უწყობს ინფორმაციული ბუშტის არსებობა სოციალურ მედიაში, რომელშიც ქსელი მომხმარებლებს მათივე არჩევანის მიხედვით აქცევს. ეს კი იმის მიხედვით დგინდება, თუ რა სახის პროდუქტს, ინფორმაციას ეძებდა თითოეული მათგანი აქამდე ინტერნეტში. ასეთ დროს, სოციალური ქსელის მომხამრებელი მონოინფორმაციულ გარემოში აღმოჩნდება, სადაც ძალიან მცირდება ალტერნატიული სიახლეების, ამბების გაგების შანსები.
პარალელურად მომრავლდა ისეთი ვებ-გვერდების რაოდენობა, რომლებიც „ექსკლუზიურობის" თარგის ქვეშ მანიპულაციურ, სკანდალურ ინფორმაციას ავრცელებენ. ვიზიტორების მოზიდვა დაუზუსტებელი ინფორმაციის დახმარებით, ავტორებისთვის ფინანსური სარგებლის მოპოვების ახალი გზა გახდა.
ამას ხელს უწყობს ინფორმაციული ბუშტის არსებობა სოციალურ მედიაში, რომელშიც ქსელი მომხმარებლებს მათივე არჩევანის მიხედვით აქცევს. ეს კი იმის მიხედვით დგინდება, თუ რა სახის პროდუქტს, ინფორმაციას ეძებდა თითოეული მათგანი აქამდე ინტერნეტში. ასეთ დროს, სოციალური ქსელის მომხამრებელი მონოინფორმაციულ გარემოში აღმოჩნდება, სადაც ძალიან მცირდება ალტერნატიული სიახლეების, ამბების გაგების შანსები.
პარალელურად მომრავლდა ისეთი ვებ-გვერდების რაოდენობა, რომლებიც „ექსკლუზიურობის" თარგის ქვეშ მანიპულაციურ, სკანდალურ ინფორმაციას ავრცელებენ. ვიზიტორების მოზიდვა დაუზუსტებელი ინფორმაციის დახმარებით, ავტორებისთვის ფინანსური სარგებლის მოპოვების ახალი გზა გახდა.
როგორ გამოიმუშავებენ ვებ-გვერდები ფულს ყალბი და ემოციური მასალებით?
Clickbait
სოციალურ ქსელში გავრცელებული სატყუარა ბმული
Javascript Mining
ე.წ. ვებ მაინინგი - მომხმარებლის კომპიუტერის სიმძლავრეების უნებართვო გამოყენება
Virus Mining
ვირუსული მაინინგ - მომხმარებლის კომპიუტერის დავირუსება ფინანსური სარგებლის მისაღებად
Clickbait
Clickbait არის ინტერნეტ ბმული, რომლის მთავარი ფუნქციაა მომხმარებლის ყურადღება მყვირალა სათაურით და ვიზუალური ეფექტით (ფოტო, ანიმაცია) მიიქციოს და მომხმარებელს ბმულზე დაკლიკებისკენ უბიძგოს. თითოეული "კლიკი" ასეთ ბმულებზე ვებ-გვერდის სტატისტიკაში აღირიცხება. რაც მეტია "კლიკი", მეტია კონკრეტული ვებ-გვერდების აუდიტორია და შესაბამისად თანხის გამომუშავების ალბათობა. ამ ტიპის ვებ-გვერდები მათ მიერ შექმნილ ყალბ ან ყვითელ ინფორმაციას სოციალური მედიის მრავალათასიან, უფასო ჯგუფებში ავრცელებენ. ბმულზე გადასვლის ტექნიკური სიმარტივის გამო, რაც უბრალოდ დაკლიკებაში გამოიხატება, ინფორმაცია სწრაფადვე ზრდის საიტის რეიტინგს, სოციალური ქსელი კი თავადვე უზრუნველყოფს ხშირად ნახვადი ინფორმაციის გამოჩენას. "ქლიქბეითებს" ავტორები ძირითადად სოციალური ქსელების ე.წ. სპამ გვერდებზე ავრცელებენ. სპამ გვერდებში ათასობით, ათი ათასობით და ზოგჯერ ასი ათასობითაც კი მომხმარებელია გაწევრიანებული. არის შემთხვევები, როდესაც ნახევარ მილიონიან ჯგუფებშიც კი ვირუსივით მოდებულა "ქლიქბეით" ბმულები.
Clickbait არის ინტერნეტ ბმული, რომლის მთავარი ფუნქციაა მომხმარებლის ყურადღება მყვირალა სათაურით და ვიზუალური ეფექტით (ფოტო, ანიმაცია) მიიქციოს და მომხმარებელს ბმულზე დაკლიკებისკენ უბიძგოს. თითოეული "კლიკი" ასეთ ბმულებზე ვებ-გვერდის სტატისტიკაში აღირიცხება. რაც მეტია "კლიკი", მეტია კონკრეტული ვებ-გვერდების აუდიტორია და შესაბამისად თანხის გამომუშავების ალბათობა. ამ ტიპის ვებ-გვერდები მათ მიერ შექმნილ ყალბ ან ყვითელ ინფორმაციას სოციალური მედიის მრავალათასიან, უფასო ჯგუფებში ავრცელებენ. ბმულზე გადასვლის ტექნიკური სიმარტივის გამო, რაც უბრალოდ დაკლიკებაში გამოიხატება, ინფორმაცია სწრაფადვე ზრდის საიტის რეიტინგს, სოციალური ქსელი კი თავადვე უზრუნველყოფს ხშირად ნახვადი ინფორმაციის გამოჩენას. "ქლიქბეითებს" ავტორები ძირითადად სოციალური ქსელების ე.წ. სპამ გვერდებზე ავრცელებენ. სპამ გვერდებში ათასობით, ათი ათასობით და ზოგჯერ ასი ათასობითაც კი მომხმარებელია გაწევრიანებული. არის შემთხვევები, როდესაც ნახევარ მილიონიან ჯგუფებშიც კი ვირუსივით მოდებულა "ქლიქბეით" ბმულები.
მსოფლიო ელექტორნული სამყაროს განვითარების ერთ-ერთი ბოლო ინოვაცია კრიპტო ვალუტის შექმნაა. მომხმარებელს შესაძლებლობა აქვს საკუთარი კომპიუტერის გამოყენებით ვირტუალური ფული გამოიმუშავოს, რომლის გადაცვლაც შემდეგ ოფიციალურ სახელმწიფო ვალუტაში შეუძლია.
ამ სქემის არსებობამ ადამიანებს უბიძგა ფულის შოვნის ახალი მეთოდი - „მაინინგი" აეთვისებინათ. „მაინინგი" კომპლექსური პროცესია, რომლის დროსაც კომპიუტერული პროცესორებით იხსნება მათემატიკური განტოლებები (ეს პროცესი უზრუნველყოფს ბლოკჩეინის ფუნქციონირებას, კრიპტო-ტრანზაქციების განხორციელებას), ხოლო სანაცვლოდ „მაინერი" ვირტუალურ ფულს იღებს გასამრჯელოს სახით.
ამ სქემის არსებობამ ადამიანებს უბიძგა ფულის შოვნის ახალი მეთოდი - „მაინინგი" აეთვისებინათ. „მაინინგი" კომპლექსური პროცესია, რომლის დროსაც კომპიუტერული პროცესორებით იხსნება მათემატიკური განტოლებები (ეს პროცესი უზრუნველყოფს ბლოკჩეინის ფუნქციონირებას, კრიპტო-ტრანზაქციების განხორციელებას), ხოლო სანაცვლოდ „მაინერი" ვირტუალურ ფულს იღებს გასამრჯელოს სახით.
ვებ-მაინინგი
ვებ-რეკლამების მბლოკავი აპლიკაციების დახვეწის პარალელურად გაჩნდა „მაინინგის" ახალი ფორმა - "Javascript Mining" - იგივე „ვებ-მაინინგი". „ვებ-მაინინგის" მუშაობის პრინციპი შემდეგში მდგომარეობს: ვებ-გვერდები, რომლებზეც დაყენებულია javascrpit mining, იწყებს საიტის მომხმარებლის კომპიუტერის გამოყენებას კრიპტო ვალუტის გამოსამუშავებლად. ხშირად ეს პროცესი ე.წ. background-ში ხდება, რა დროსაც მომხმარებელი ვერც კი ხვდება, რომ მისი კომპიუტერის სიმძლავრეს კრიპტო ფულის გამოსამუშავებლად იყენებენ. აღნიშნული პროცესი წყდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მომხმარებელი საიტს დახურავს. საიტებს, რომლებსაც დღეში საშუალოდ ხუთიდან 10 ათასამდე სტუმარი ჰყავს და თითოეული ვიზიტორი საშუალოდ ხუთი წუთი ჩერდება საიტზე, შეუძლიათ თვის განმავლობაში სოლიდური შემოსავალი მიიღონ. იმ ვებ-გვერდებს, რომლებსაც თვეში დაახლოებით მილიონი ვიზიტორი (ასეთი საქართველოში ათეულობით საიტია) ჰყავთ და საშუალო ვიზიტის ხანგრძლივობა სამი წუთი გრძელდება, შეუძლიათ 1200-დან 1500 აშშ დოლარამდე გამოიმუშაონ ისე, რომ პროცესმა დანახარჯი არ გამოიწვიოს.
ვებ-რეკლამების მბლოკავი აპლიკაციების დახვეწის პარალელურად გაჩნდა „მაინინგის" ახალი ფორმა - "Javascript Mining" - იგივე „ვებ-მაინინგი". „ვებ-მაინინგის" მუშაობის პრინციპი შემდეგში მდგომარეობს: ვებ-გვერდები, რომლებზეც დაყენებულია javascrpit mining, იწყებს საიტის მომხმარებლის კომპიუტერის გამოყენებას კრიპტო ვალუტის გამოსამუშავებლად. ხშირად ეს პროცესი ე.წ. background-ში ხდება, რა დროსაც მომხმარებელი ვერც კი ხვდება, რომ მისი კომპიუტერის სიმძლავრეს კრიპტო ფულის გამოსამუშავებლად იყენებენ. აღნიშნული პროცესი წყდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მომხმარებელი საიტს დახურავს. საიტებს, რომლებსაც დღეში საშუალოდ ხუთიდან 10 ათასამდე სტუმარი ჰყავს და თითოეული ვიზიტორი საშუალოდ ხუთი წუთი ჩერდება საიტზე, შეუძლიათ თვის განმავლობაში სოლიდური შემოსავალი მიიღონ. იმ ვებ-გვერდებს, რომლებსაც თვეში დაახლოებით მილიონი ვიზიტორი (ასეთი საქართველოში ათეულობით საიტია) ჰყავთ და საშუალო ვიზიტის ხანგრძლივობა სამი წუთი გრძელდება, შეუძლიათ 1200-დან 1500 აშშ დოლარამდე გამოიმუშაონ ისე, რომ პროცესმა დანახარჯი არ გამოიწვიოს.
ვირუსული მაინინგი
კრიპტოვალუტის ვებ-მაინინგის გარდა, გარკვეული ვებ-გვერდები ვირუსულ მაინინგსაც ეწევიან, რაც ვებ-გვერდის ვიზიტორის კომპიუტერში ვირუსული პროგრამის ჩატვირთვას გულისხმობს. ანტივირუსული პროგრამების უმრავლესობამ შესაძლოა აღნიშნული ვირუსი ვერ შეაჩეროს და ვებ-გვერდმა მომხმარებლის კომპიუტერის სიმძლავრე კრიპტოვალურის გამომუშავებისთვის უნებართვოდ გამოიყენოს.
აღნიშნული ვირუსული პროგრამა გამოიყენება ძირითადად კრიპტოვალუტა MONERO-ს „მაინინგისთვის". ამის მიზეზი არის ის, რომ Bitcoin-ის "მაინინგი" სტანდარტული კომპიუტერული პროცესორებით აღარ ხორციელდება.
კრიპტოვალუტა MONERO, დღეისათვის, სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით დღეს ათ ყველაზე პოპულარულ ვირტუალურ ვალუტას შორისაა. ამ კრიპტოვალუტას აქვს სამი ძირითადი ფუნქცია:
კრიპტოვალუტის ვებ-მაინინგის გარდა, გარკვეული ვებ-გვერდები ვირუსულ მაინინგსაც ეწევიან, რაც ვებ-გვერდის ვიზიტორის კომპიუტერში ვირუსული პროგრამის ჩატვირთვას გულისხმობს. ანტივირუსული პროგრამების უმრავლესობამ შესაძლოა აღნიშნული ვირუსი ვერ შეაჩეროს და ვებ-გვერდმა მომხმარებლის კომპიუტერის სიმძლავრე კრიპტოვალურის გამომუშავებისთვის უნებართვოდ გამოიყენოს.
აღნიშნული ვირუსული პროგრამა გამოიყენება ძირითადად კრიპტოვალუტა MONERO-ს „მაინინგისთვის". ამის მიზეზი არის ის, რომ Bitcoin-ის "მაინინგი" სტანდარტული კომპიუტერული პროცესორებით აღარ ხორციელდება.
კრიპტოვალუტა MONERO, დღეისათვის, სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით დღეს ათ ყველაზე პოპულარულ ვირტუალურ ვალუტას შორისაა. ამ კრიპტოვალუტას აქვს სამი ძირითადი ფუნქცია:
- Monero-ს გადაცვლა შესაძლებელია სხვა კრიპტოვალუტაში, მათ შორის Bitcoin-ში;
- Monero შეიძლება გადაიცვალოს სახელმწიფო ვალუტაზე.
- გამოიყენება "ღრმა" და "დაფარულ" ვებში (Deep/Dark Web) არსებულ სავაჭრო ვებსაიტებზე (Alphabay, Oasis).
და ბოლოს
ამგვარ ვითარებაში არსებითი აღარ არის, თუ რა სახის ინფორმაციას აწვდის მომხმარებელს ონლაინ მედია.
თუ ავტორიტეტული მედია ორგანიზაციები, ფულის შოვნის მეთოდად clickbait-ს ან კრიპტოვალუტის ვებ-მაინინგის გამოყენებას ერიდებიან, ტაბლოიდური და მცირე გამოცემები საკუთარი იმიჯის შერყევას არ უშინდებიან, რადგან დასაკარგი ამ კუთხით ბევრი არაფერი აქვთ, პირიქით, ეს მათთვის დამატებითი შემოსავალია. ასეთი მედია ორგანიზაციები ფსონს ძირითადად მოულოდნელობის ეფექტზე, სკანდალურობაზე, აჟიოტაჟის ატეხვასა და სენსიტიური თემებით მანიპულირებაზე დებენ. ამ გზით აღწევენ ორ მთავარ მიზანს: სოციალურ ქსელში ერთბაშად უჩნდებათ ფართო აუდიტორია და "იაფი" ფული.
ამგვარ ვითარებაში არსებითი აღარ არის, თუ რა სახის ინფორმაციას აწვდის მომხმარებელს ონლაინ მედია.
თუ ავტორიტეტული მედია ორგანიზაციები, ფულის შოვნის მეთოდად clickbait-ს ან კრიპტოვალუტის ვებ-მაინინგის გამოყენებას ერიდებიან, ტაბლოიდური და მცირე გამოცემები საკუთარი იმიჯის შერყევას არ უშინდებიან, რადგან დასაკარგი ამ კუთხით ბევრი არაფერი აქვთ, პირიქით, ეს მათთვის დამატებითი შემოსავალია. ასეთი მედია ორგანიზაციები ფსონს ძირითადად მოულოდნელობის ეფექტზე, სკანდალურობაზე, აჟიოტაჟის ატეხვასა და სენსიტიური თემებით მანიპულირებაზე დებენ. ამ გზით აღწევენ ორ მთავარ მიზანს: სოციალურ ქსელში ერთბაშად უჩნდებათ ფართო აუდიტორია და "იაფი" ფული.
Credits
სტატიის და ანიმაციის ავტორი — გურამ ვაშაყმაძე
